การส่องกล้องหลอดลมปอด (flexible bronchoscopy) คือ การส่องกล้องขนาดเล็กเข้าไปในทางเดินหายใจซึ่งได้แก่ หลอดลมใหญ่และหลอดลมขนาดเล็ก ผ่านทางจมูกหรือช่องปากเพื่อประโยชน์ในการวินิจฉัยโรคหรือรักษาโรคทางระบบการหายใจ
เรียบเรียงโดย รศ.นพ. ศุภฤกษ์ ดิษยบุตร
สาขาวิชาโรคระบบการหายใจและวัณโรค ภาควิชาอายุรศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล
ข้อบ่งชี้ของ การส่องกล้องหลอดลม
ข้อบ่งชี้ของการส่องกล้องหลอดลม
- เพื่อการวินิจฉัยโรค ได้แก่
- เพื่อการวินิจฉัยโรคของระบบการหายใจ เช่น
- การติดเชื้อในปอด เช่น การติดเชื้อแบคทีเรีย วัณโรค ไวรัสบางชนิด และเชื้อรา
- โรคมะเร็ง ได้แก่ มะเร็งปอด และมะเร็งแพร่กระจาย
- เพื่อประเมินระยะโรคมะเร็งปอด ได้แก่ การส่องกล้องร่วมกับการใช้อัลตราซาวด์หลอดลม (endobronchial ultrasound) เพื่อเจาะตรวจต่อมน้ำเหลืองของปอด ซึ่งจะมีประโยชน์ช่วยในการตัดสินใจการรักษาต่อไป
- เพื่อการรักษา เช่น ดูดเสมหะที่อุดตันหลอดลม และนำสิ่งแปลกปลอมที่ถูกสูดสำลักลงหลอดลมออก เป็นต้น
ข้อห้ามในการส่องกล้องหลอดลม ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับวิจารณญาณของแพทย์และควรทำด้วยความระมัดระวัง
- ผู้ป่วยไม่ยินยอมในการทำหัตถการ
- มีภาวะพร่องออกซิเจนในเลือด (hypoxemia) อย่างรุนแรงที่ไม่สามารถแก้ไขได้
- สัญญาณชีพไม่คงที่
- มีภาวะเลือดออกง่ายผิดปกติ
- มีภาวะความดันของเส้นเลือดแดงในปอดสูงอย่างรุนแรง (pulmonary hypertension)
- มีภาวะความดันในกะโหลกศีรษะสูง (increased intracranial pressure)
- แพทย์ไม่มีความชำนาญหรือเครื่องมือไม่พร้อม
การเตรียมตัวและขั้นตอนการส่องกล้องหลอดลม
- แพทย์จำเป็นต้องอธิบายข้อบ่งชี้ ขั้นตอนการทำหัตถการ การเตรียมตัว และภาวะแทรกซ้อนที่อาจจะเกิดขึ้นแก่ผู้ป่วยและญาติ รวมถึงต้องมีการลงนามในใบยินยอมการทำหัตถการ (informed consent)
- ผู้ป่วยต้องปฏิบัติตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัด ได้แก่
- ผู้ป่วยจำเป็นต้องงดน้ำและงดอาหารทุกชนิดอย่างน้อย 6 ชั่วโมงก่อนการทำหัตถการ
- งดยาบางชนิดตามระยะเวลาที่แพทย์กำหนด เช่น ยาต้านเกร็ดเลือด เช่น clopidrogrel , aspirin (ยา aspirin นี้อาจไม่จำเป็นต้องหยุด ขึ้นอยู่กับการพิจารณาของแพทย์) และยาละลายลิ่มเลือด เช่น warfarin เป็นต้น หากผู้ป่วยมีการกินยาประเภทเหล่านี้ หรือไม่แน่ใจจำเป็นต้องแจ้งแพทย์ก่อนเสมอ
- สำหรับยาลดความดันโลหิตไม่จำเป็นต้องหยุดในวันที่มาทำการส่องกล้อง โดยสามารถกินได้ปกติและดื่มน้ำเปล่าปริมาณน้อย ๆ ตามได้ โดยขึ้นอยู่กับการพิจารณาของแพทย์
- วันส่องกล้องหลอดลม จำเป็นต้องพาญาติมาด้วยอย่างน้อย 1 ท่าน เนื่องจากท่านอาจต้องได้รับยาระงับปวดหรือยาระงับความรู้สึก ซึ่งภายหลังการทำหัตถการอาจมีอาการมึนงง ซึ่งไม่ควรเดินทางกลับบ้านคนเดียว
- หากมีประวัติแพ้ยาใด ๆ เช่น ยาชา ต้องแจ้งแพทย์ให้ทราบก่อนเสมอ
- วันส่องกล้องหลอดลม
- ท่านจะได้รับการพ่นยาชาเข้าทางจมูกและปาก ซึ่งจะทำให้รู้สึกแสบในโพรงจมูกและกลืนลำบากเล็กน้อย
- การส่องกล้องจะทำในท่านอนราบ ให้ออกซิเจนตลอดเวลาทางจมูก และมีการวัดระดับออกซิเจนในเลือดและความดันโลหิตอย่างสม่ำเสมอระหว่างการทำหัตถการ
- ส่วนใหญ่จะมีการให้ยาระงับปวดและยานอนหลับทางหลอดเลือดดำในขณะทำการส่องกล้องซึ่งขึ้นอยู่กับการพิจารณาของแพทย์
- แพทย์จะใส่กล้องเข้าทางจมูกข้างหนึ่งหรือทางปาก เข้าไปยังหลอดลม และจะมีการให้ยาชาเป็นระยะ ซึ่งจะทำให้ท่านรู้สึกอึดอัดและสำลักน้ำในช่วงแรก
- ภายหลังการทำหัตถการ ท่านจะได้รับการตรวจติดตามอาการประมาณ 1-2 ชั่วโมง ถ้าไม่มีอาการผิดปกติก็สามารถกลับบ้านได้
TH-8631